Tədqiqatçılar qrupu geoloji sübutları qlobal iqlimin kompüter modeli proqnozları ilə birləşdirən iqlim tarixinə dair hərtərəfli yeni hesabat təqdim edib...
Onların Yerin uzaq keçmişi ilə bağlı təsviri, xüsusilə karbon qazının yüksək olduğu dövrlərdə, digər tədqiqatların çəkdiyindən daha istidir.
Poliqon xəbər verir ki, araşdırma Science jurnalında dərc olunub.
Yeni Zelandiyadakı Milli Su və Atmosfer Tədqiqatları İnstitutunun iqlim tədqiqatları üzrə analitiki, tədqiqatın aparıcı müəllifi Emili Cuddun sözlərinə görə, indi insanların qalıq yanacaqları yandırmaqla atmosferə buraxdığı bütün karbon qazını nəzərə alsaq, yeni nəticələr göstərir ki, temperatur növbəti bir neçə minillik ərzində gözləniləndən daha çox arta bilər.
"Biz havanın dərhal isinəcəyini demirik. Lakin uzunmüddətli perspektivdə planetin əvvəllər düşündüyümüzdən daha isti olacağı ehtimalı var", detə doktor Cudd bildirib.
Eyni zamanda, onun sözlərinə görə, insanlar səmaya o qədər sürətlə, ildə təxminən 40 milyard ton karbon qazı əlavə edirlər ki, bunun keçmişdə Yerin tədricən geoloji yerdəyişmələrindən qat-qat daha fəlakətli nəticələri olacaq.
"Karbon qazı və temperatur sürətlə dəyişdikdə, planetdəki hər şey sadəcə olaraq davam edə bilməz. Mühit, orqanizmlərin ayaqlaşa bilməyəcəyi sürətlə dəyişir. Və bu zaman biz kütləvi məhvlərlə qarşılaşırıq", deyək ekspert qeyd edib.
Tədqiqatda iştirak etməyən digər tədqiqatçılar onun yeni üsullarını yüksək qiymətləndirdilər.
"Bu, çox innovativdir və yəqin ki, gələcəyin yoludur", deyə The New York Times qəzeti Şimal-Qərb Universitetinin geoloqu Kristofer Skotsedə sitat gətirib.
Bununla belə, Skotese tədqiqatçıların tarixdən əvvəlki Yer haqqında daha isti hesabının planetin o dövrdə necə olduğuna dair digər sübutlarla uyğun olduğuna şübhə edir. Araşdırma həyatın çiçəkləndiyi müəyyən dövrlərdə dünyanın dözülməz dərəcədə isti olduğunu göstərir. Və bu, ehtimal ki, belə buzların mövcud olduğu dövrlərdə planetin qütb buz təbəqələrinin böyüməsi üçün çox isti olduğunu göstərir.
Son 500 milyon il Yer kürəsi üçün gərgin dövr olmuşdur. Geoloji proseslər karbon qazını atmosferə buraxıb və sonra onu geri çəkib, bu da iqlimin elm adamlarının istixana və buzlaq şərtləri adlandırdığı şərait arasında dəyişməsinə səbəb olub.
Bu dövrdə doktor Cudd və onun həmkarlarının fikrincə, Yerin səthinin orta temperaturu çoxlu eniş və enişlərlə çox dəyişib. Son "istixana dövrü" təxminən 56 milyon il əvvəl, xurma ağacları və alliqatorların Arktika Dairəsindən kənarda çiçəkləndiyi vaxt olub. Bundan sonra, sənaye dövründə istixana qazı emissiyaları bir əsr yarım əvvəl sürətli bir artıma səbəb olana qədər temperatur əsasən aşağı düşüb.
Oraya necə çatdığımızı bir araya gətirmək üçün Cudd və onun həmkarları əvvəlcə qədim okean temperaturları haqqında fosillərdə basdırılmış 150.000-dən çox məlumat toplamaq üçün əvvəlki tədqiqatları daradılar.
Dəniz canlılarının qabıqları və digər bədən hissələri okeanın dəyişən kimyası haqqında əvəzsiz məlumatlar saxlayır. Ancaq səpələnmiş fosillər bizə yalnız dünyada baş verənlərin anlıq görüntülərini verir.
"Sanki 1000 parçadan ibarət tapmacanın beş və ya altı parçasın var. Nəyi birləşdirməyə çalışdığınızı təsəvvür etmək həqiqətən çətin olur", deyə Cudd qeyd edib.
Buna görə də o və həmkarları tarixdən əvvəlki iqlimlərin kompüter simulyasiyalarına rəhbərlik etmək üçün həmin məlumat nöqtələrindən istifadə ediblər. Onlar meteoroloqların havanı proqnozlaşdırmaq üçün etdiklərinə bənzər bir şey həyata keçirib: müəyyən bir zamanda iqlimin necə görünə biləcəyinə dair proqnozlar vermək üçün modellərdən istifadə ediblər, fosil məlumatları ilə modellərini yeniləyiblər, sonra daha dəqiq proqnozlar veriblər.
Cudd Smitsonian Milli Təbiət Tarixi Muzeyində və Arizona Universitetində doktoranturadan sonrakı tədqiqatçı kimi tədqiqat aparıb. Bu, bu qurumların hər ikisinin, İngiltərənin Bristol Universitetinin və Kaliforniyanın Davis Universitetinin alimləri tərəfindən həmmüəllifdir.
Tədqiqatda iştirak etməyən Texas A&M Universitetinin geologiya professoru Ethan Qrossman deyib ki, yüz milyonlarla il əvvəl Yer kürəsinin temperaturu heyvan həyatı və təkamül tarixinə böyük təsir göstərir.
Poliqon.info
