Aleksandr Stepanov: "Paris ədəb-ərkandan kənara çıxır"
Yeni Kaledoniyada - Fransanın xarici ərazisi deyilən yerdə artıq bir neçə gündür ki, onlarla insanın ölümü və yaralanması ilə nəticələnən etiraz aksiyaları və hətta iğtişaşlar davam edir. Paris bəzi ərazilərə nəzarəti bərpa etməyə çalışan yüzlərlə hərbçi və polis məmurunu koloniyasına göndərib.
İğtişaşlara səbəb son 10 ildə Yeni Kaledoniyada yaşayan Fransa vətəndaşlarına yerli qanunvericilik orqanına seçkilərdə səs vermək hüququ verən qanuna düzəlişlər olub. Nəticədə, məsələn, Yeni Kaledoniyanın zəngin olduğu nadir torpaq metallarının işlənməsi ilə məşğul olan fransız seçicilərinin payı nəzərəçarpacaq dərəcədə artacaq (dünya nikel ehtiyatlarının dörddəbirinə qədəri buradadır, həmçinin kobalt, xrom, dəmir, manqan, qızıl, qurğuşun və s. də var). Beləliklə, Paris yerli xalqın - kanakların siyasi təsirini azaldır və onlar artıq ümumi əhalinin yarısından bir qədər azdır.
Ən maraqlısı odur ki, Fransa hökuməti əsassız olaraq Azərbaycanı Yeni Kaledoniyada baş verən iğtişaşlarda iştirakda ittiham edib. Bakı, təbii ki, bu iddiaları qəti şəkildə təkzib edib.
Rusiya Siyasi Elmlər Akademiyasının proqram direktoru Aleksandr Stepanov vəziyyəti Oxu.Az-a şərh edib.
- XXI əsrdə Fransanın xarici əraziləri və koloniyaları var. Bu nə dərəcədə normaldır?
- Təbii ki, bu, normal deyil və beynəlxalq hüquq normalarına ziddir. Yeri gəlmişkən, qeyd etmək lazımdır ki, Rusiya və onun müttəfiqləri, o cümlədən Çin neokolonializmlə fəal mübarizə aparırlar. Bu, çoxqütblü dünyanın qurulmasında yeni mərhələdir.
Əgər köhnə Avropanın, xüsusən də Fransanın xarici ərazilər üzərində nəzarəti saxlamaq vərdişlərindən danışırıqsa, ilk növbədə qeyd etmək yerinə düşər ki, söhbət şirkətlərin, təbii sərvətlərin çıxarılması, onların genişləndirilməsini davam etdirmək və resurs bazaları ilə əraziləri nəzarətdə saxlamağa çalışan transmilli strukturların maraqlarını qorumaqdan gedir. Yeni Kaledoniyada isə böyük nikel ehtiyatları var.
Bu əraziyə inzibati və siyasi nəzarəti saxlamaq üçün Parisin maraqlarının irəliləyişini təmin edən mexanizmlərdən istifadə edilir və qanunlar qəbul olunur. Əsas ölkənin iradəsi məcburi aşılandığı halda bu siyasət tamamilə neokolonial xarakter daşıyır.
- Fransa müstəmləkəçiliyinə qarşı mübarizə aparan qüvvələri birləşdirən Bakı Təşəbbüs Qrupu (BTQ) var. Bakıda mütəmadi olaraq BTQ-nin tədbirləri keçirilir. Bu isə hələ ötən əsrin ortalarında müstəmləkə ölkələrinə və xalqlarına müstəqillik verilməsi haqqında qətnamələr qəbul etmiş Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) qətnamələri ilə tam uyğundur. Fransa bu qətnamələrə əməl etmədi. İndi Parisdən Yeni Kaledoniyadakı iğtişaşlarda əli olduğu iddia edilən Bakıya qarşı ittihamlar gəlir.
- Bakı tamamilə düzgün mövqe tutur. Azərbaycan dünya nizamının BMT mərkəzli modelini, beynəlxalq hüququn arxitekturasını qoruyub-saxlamağa çalışır.
Bakı Təşəbbüs Qrupu BMT Nizamnaməsində əsaslı şəkildə təsbit olunmuş standartları və müddəaları həyata keçirir. İndi anladığımız kimi, Bakıya qarşı ciddi informasiya kampaniyası başlayıb. Bunu təkcə Paris təbliğ etmir, baxmayaraq ki, bu işdə fransızlar çox fəaldırlar. Azərbaycanın Fransanın xarici ərazilərinin suveren işlərinə qarışması ilə bağlı ittihamlar buradan irəli gəlir. Bu, tamamilə yalandır, mənfi bir dönüşdür. Ancaq bunun öz ilkin şərtləri var.
Azərbaycanın Fransanın xarici ərazilərinin suveren işlərinə qarışması ilə bağlı ittihamlar buradan irəli gəlir. Bu, tamamilə yalandır.
- Bir az aydınlaşdırın.
- Paris fəal şəkildə Cənubi Qafqazda mövcudluğunu inkişaf etdirməyə çalışır və Ermənistanın siyasi administrasiyası ilə qarşılıqlı əlaqədə olur. Fransa heç bir aidiyyəti olmayan regionun işlərinə qarışır, İrəvanla hərbi-texniki əməkdaşlıq qurur, Ermənistanı silah-sursat, o cümlədən hava hücumundan müdafiə sistemləri, zirehli texnika ilə təmin edir, mütəxəssislərin hazırlanması ilə məşğul olur. Fransa hərbi kəşfiyyatı Ermənistan Respublikası ərazisində fəal şəkildə iştirak edir. Və bütün bunlar kifayət qədər çətin regional vəziyyətdə baş verir.
Beləliklə, kompleks şəkildə kampaniya gedir və fransızlar xarici ərazilərlə bağlı daxili problemlərindən istifadə edərək həm Azərbaycanı, həm də Rusiyanı günahlandırırlar.
Bu, yeni müstəmləkəçilik təsirini qoruyub-saxlamağa çalışan qüvvələrlə ədalət, qarşılıqlı hörmət və bölünməz təhlükəsizlik şərtləri əsasında çoxqütblü dünya qurmağa çalışan qüvvələr arasında qlobal qarşıdurmaya daha bir dəlalət edir.
- Fransızlar Yeni Kaledoniyaya qoşun yeridirlər. Prezident Emmanuel Makron Fransa ordusunun da Ukraynada olacağını bildirmişdi. Fransanın Ermənistandakı səfiri Olivye Dekotinyi deyir ki, fransızlar erməni hərbçilərə təlim keçir, Parisin Ermənistanda öz hərbi bazasını yaratmaq istəyi ilə bağlı çoxlu şayiələr var. Eyni zamanda, Fransanın özündə də hərarət artır. Pensiya islahatlarına etirazlar var, fermerlər narazıdırlar, hətta həbsxana işçiləri də iğtişaşlar törədirlər. Parisin daxili vəziyyətə diqqət yetirməsi daha yaxşı olmazdımı? Axı belə bir vəziyyətdə xarici "çağırış"lara vaxt itirmək çox məntiqli görünmür.
- Məntiq, ümumiyyətlə, Qərbin xarici siyasətinin ən güclü tərəfi deyil. Ona görə də indi baş verən hər şey nə məntiq anlayışına, nə də sağlam düşüncə anlayışına uyğun gəlir. Yeganə məqsəd vəziyyəti gərginləşdirməkdir. Və biz başa düşməliyik ki, Paris subyektiv tərəf deyil.
Fransa ABŞ-nin maraqları naminə fəal şəkildə hərbiləşir. Fransa təkcə Ermənistanda deyil, həm də Cənub-Şərqi Asiyada aktiv hərbi mövcudluğa can atır. Bu yaxınlarda fransızlar Filippinlə birgə təlimlərdə iştirak edərək Çin istiqamətində təhlükə proqnozlaşdırdılar. Onlar eyni şeyi Ukrayna ilə yüksəkdəqiqlikli silah sistemləri, SCALP raketləri və s. təchizatı çərçivəsində etməyə çalışırlar.
Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun bütün bu iddialı "Napoleon" planları sərt reallıq və çox qəddar daxili siyasi təlatümlə üzləşəcək. Biz artıq vəziyyəti təkcə xarici ərazilərlə deyil, həm də Parisin fransızların, sadəcə olaraq, qovulduqları keçmiş Afrika koloniyalarında resurs bazalarını de-fakto itirməsi ilə müşahidə edə bilərik.
Fransa üçün mənfi tendensiya bir çox sahələrdə müşahidə oluna bilər. Buna görə də dişlərini qıcayaraq nəzarəti saxlamağa çalışan Paris, hətta kontinental Fransanın özündə də milli təhlükəsizliyə təsir edə biləcək çox sərt cavab tədbirləri üçün ilkin şərtlər yaradaraq, tez-tez ədəb-ərkandan kənara çıxır.
