Bu, sağlam rəqabət və antiinhisar tədbirlərinin nəticəsidir
Bu ilin yanvar–aprel aylarında ölkədə istehlak qiymətləri indeksi 2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 100,7 faiz, o cümlədən qida məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə 99,3 faiz, qeyri-qida məhsulları üzrə 101,3 faiz, əhaliyə göstərilmiş ödənişli xidmətlər üzrə isə 102,4 faiz təşkil edib.
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, cari ilin aprel ayında istehlak qiymətləri indeksi 2023-cü ilin eyni ayına nisbətən 100 faiz, o cümlədən qida məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə 98,2 faiz, qeyri-qida məhsulları üzrə 100,9 faiz, əhaliyə göstərilmiş ödənişli xidmətlər üzrə isə 102 faiz olub.
Cari ilin aprel ayında istehlak qiymətləri indeksi əvvəlki aya nisbətən 99,9 faiz təşkil edib. Mart ayına nisbətən qida məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə istehlak qiymətləri indeksi 99,6 faiz, qeyri-qida malları üzrə istehlak qiymətləri indeksi isə 100,1 faiz olub. Ay ərzində əhaliyə göstərilmiş ödənişli xidmətlər üzrə istehlak qiymətlərində 0,1 faizlik artım qeydə alınıb.
Ekspertlər tərəfindən inflyasiyanın azalması bir neçə amillə əsaslandırılır. Onların fikirincə, ticarət tərəfdaşları üzrə inflyasiyanın nisbətən azalması, dünya əmtəə bazarlarında qiymətlərin tədricən aşağı düşməsi, profisitli tədiyə balansı şəraitində valyuta bazarında tarazlığın qorunması, manatın nominal effektiv məzənnəsinin möhkəmlənməsi, hökumətin həyata keçirdiyi antiinflyasiya tədbirləri inflyasiyanın aşağı enməsinə mücbət təsir göstərib.
Yuxarıdakı fikri bir qədər də konkretləşdirib qeyd edək ki, qlobal əmtəə, enerji və ərzaq qiymətlərində azalmanın davam etməsi ölkəyə inflyasiya idxalını məhdudlaşdırmaqla inflyasiyanın azalmasını şərtləndirib. Gündəlik tələbat məhsulları üzrə daxili istehsalın təşviqi, eyni zamanda, ölkədə qiymətlərin bazar prinsipləri əsasında formalaşdırılması işgüzar fəallığa və əhalinin sosial rifahına inflyasiyanın təsirlərini minimallaşdırıb. Nazirlər Kabinetinin “Azərbaycan Respublikasında antiinflyasiya tədbirlərinin gücləndirilməsi ilə bağlı təxirəsalınmaz tədbirlər haqqında”, eləcə də “İnflyasiya və qiymətlər üzrə monitorinqin gücləndirilməsi istiqamətində əlavə tədbirlər barədə” sərəncamlarında nəzərdə tutulan kompleks tədbirlərin icrası da, şübhəsiz ki, inflyasiyanın aşağı düşməsini reallaşdırıb.
Xatırladaq ki, Azərbaycanda inflyasiyanın azalması ilə əlaqədar müsbət tendensiya keçən ilin birinci rübündən başlayıb və sonrakı aylardan etibarən isə sabit enmə prosesi müşahidə edilib. İqtisadçı-ekspert Samir Heydərovun sözlərinə görə, ölkədə belə bir nəticəyə qiymətlərin bazar prinsipləri əsasında formalaşması ilə nail olunub, hökumət tərəfindən inflyasiyanın işgüzar fəallığa və əhalinin sosial rifahına təsirlərini minimallaşdırmaq məqsədilə çoxsaylı antiinflyasiya tədbirləri həyata keçirilib. Eyni zamanda, Nazirlər Kabinetinin 2022-ci il fevralın 21-də “Azərbaycan Respublikasında antiinflyasiya tədbirlərinin gücləndirilməsi ilə bağlı təxirəsalınmaz tədbirlər haqqında” sərəncamının icrası da diqqətdə saxlanılıb.
Nazirlər Kabinetinin “Antiinflyasiya tədbirləri və onun iqtisadi nəticələrinə dair xüsusi bülleten”ində göstərilir ki, indiyədək inflyasiyanın artımını şərtləndirən qiymət artımının birbaşa və dolayı olaraq əhəmiyyətli hissəsi xarici mənşəli xərc amilləri ilə bağlı olub. Bu məsələdə idxal üzrə illik qiymət indeksinin artımı yüksək göstərici ilə diqqət çəkib ki, bu da dünya əmtəə qiymətlərinin və daşınma-logistika xərclərinin yüksəlməsinə, habelə ticarət tərəfdaşı olan ölkələrdə inflyasiya templərinin artmasına gətirib çıxarıb. Xüsusilə dünya ərzaq qiymətləri idxal vasitəsilə daxili ərzaq inflyasiyasına ciddi təsir göstərib.
Qeyd edək ki, ölkədə hökumətin həyata keçirdiyi antiinflyasiya tədbirləri nəticəsində 2022-ci ilin son rübündən etibarən inflyasiyanın artım tempi dayandırılıb və tədricən sabitləşmə, enmə meylləri müşahidə olunub. Bu istiqamətdə müsbət nəticənin əldə edilməsi üçün, ilk növbədə, qiymətlərin bazar prinsipləri əsasında formalaşması diqqət mərkəzində saxlanılıb, daxili bazarda sağlam rəqabət mühitinin gücləndirilməsinə, inhisarlaşma, bazarların bölüşdürülməsi, razılaşdırılmış qiymətlərin tətbiq edilməsi hallarının və qiymət manipulyasiyasının qarşısının alınmasına xüsusi əhəmiyyət verilib.
Son illərdə elektron monitorinq sisteminin qurulması və qiymət monitorinqinin daha optimal vəziyyətə gətirilməsi ilə əlaqədar görülən tədbirlər inflyasiyanın aşağı enməsini şərtləndirən qiymətlərin izlənilməsinin daha operativ və şəffaf həyata keçirilməsini, kağız daşıyıcılardan istifadənin azaldılmasını və ya tamamilə ləğv olunmasını gerçəkləşdirilib. Bununla da inflyasiya və qiymətlərə daimi nəzarət mexanizminin əsası qoyulub. Məsələn, Nazirlər Kabinetinin “İnflyasiya və qiymətlər üzrə monitorinqin gücləndirilməsi istiqamətində əlavə tədbirlər barədə” (15 iyul 2023-cü il) sərəncamı ilə inflyasiya proseslərini və onun səbəblərini kəmiyyət və keyfiyyətcə qiymətləndirməyə imkan verən təhlil və monitorinq sisteminin daha da təkmilləşdirilməsi, eləcə də bu sahədə qurumlararası koordinasiyanın gücləndirilməsi məqsədilə geniş tərkibdə yaradılan işçi qrup tərəfindən “Qiymət izləmə tətbiqi”nin əsas prinsiplərinə dair metodoloji çərçivə sənədi qəbul edilib.
Qeyd edək ki, “Qiymət izləmə tətbiqi” sisteminin yaradılması idxal və topdansatış nöqtələrində qiymətlərin artım dinamikasını izləməyə imkan verir, bu, müvafiq dövlət qurumlarına vaxtında və çevik müdaxilələr etməyə şərait yaradır, inflyasiyanın tənzimlənməsində qurumlararası məlumat mübadiləsini, həmçinin koordinasiyanı gücləndirir, əldə olunan məlumatlar əsasında potensial qiymət dəyişikliyi üzrə proqnozlar hazırlanır. Beləliklə, “Qiymət izləmə tətbiqi”, eyni zamanda, bazarlarda qiymət sabitliyini qorumaq məqsədilə ölkə daxilində qiymət dəyişkənliyi nöqtələrini müəyyənləşdirir.
Yeri gəlmişkən, sonda bir məsələni də diqqətə çatdırmaq istərdik. Son vaxtlar beynəlxalq reytinq qurumlarının məlumatlarında ölkəmizdə inflyasiyanın tədricən azalacağı ilə bağlı proqnozlar yer alıb. Məsələn, bu günlərdə Niderlandın beynəlxalq bank və maliyyə xidmətləri korporasiyası– ING 2024-cü il üzrə Azərbaycan üzrə inflyasiya proqnozunu kəskin azaldıb. Belə ki, ING 2024-cü il üçün respublikada orta illik inflyasiya proqnozunu 3,1faizdən 1,6 faizə endirib. Bu isə korporasiyanın aprel proqnozu ilə müqayisədə 1,5 faiz bəndi azdır. ING 2025-ci ildə inflyasiya proqnozunu 3,8 faiz, 2026-cı il üzrə isə 4,2 faiz müəyyənləşdirib.
Proqnozlara əsasən, cari ilin ikinci rübündə Azərbaycanda orta illik inflyasiya 0,1 faiz, üçüncü rübündə 1,3 faiz, dördüncü rübündə isə 2,6 faiz səviyyəsində gözlənilir.
Vaqif BAYRAMOV
XQ
