Azərbaycanın “yaşıl dünya naminə həmrəylik” platformasında əsas təşəbbüskar ölkə kimi fəaliyyətini artırması və COP29 iqlim konfransına ev sahibliyi etməklə ətraf mühitin qorunmasında məsuliyyətli addımlar atması ABŞ tərəfindən yüksək dəyərləndirilir. ABŞ şirkətlərinin Azərbaycanın bərpa olunan enerji sektoruna böyük marağı yaranıb. ABŞ-ın ölkəmizdəki səfiri Mark Libbi Azərbaycanın bərpa olunan enerjinin istehsalı və tədarükündə qəbul etdiyi qərarları və atdığı addımları müsbət dəyərlənidirb. Səfir qeyd edib ki, ABŞ-ın “yaşıl enerji” üzrə tanınmış şirkətləri və mütəxəssisləri BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasında (COP29) iştirak etməkdə maraqlıdır.
ABŞ-ın ölkəmizdəki səfirinin fikrindən anlaşılır ki, Amerika bərpa olunan enerji layihələrinə xüsusi maraq göstərir və Azərbaycanda “yaşıl hidrogen”
quruculuğnda fəal əməkdaşlığa can atır. Bu isə iki ölkə arasında ötən əsrin əvvəllərindən möhkəm təməli qoyulmuş enerji əməkdaşlığının yeni müstəviyə qədəm qoyduğunu və bu sahədə münasibətlərin yeni səhifəsinin açılması imkanlarının mövcudluğunu göstərir. Qeyd edək ki, Azərbaycanın 1994-cü ildə əsasını qoyduğu yeni enerji diplomatiyasını qətiyyətlə dəstəkləyən və Şərq-Qərb enerji dəhlizlərinin formalaşmasında mövqeyini hər zaman müsbət qiymətləndirən ölkələrdən biri Amerika olub. BTC, TANAP, TAP kəmərlərinə siyasi dəstək verən güc mərkəzlərdən biri kimi ABŞ bu layihələrin sülh və rifah, əsil enerji həmrəyliyi dəhlizləri olmasını bəyan edib. Azərbaycanın enerji siyasətini alqışlayıb.
Ona görə də, Azərbaycanın enerji siyasətinin yeni gündəliyi olan “yaşıl hidrogen” və təmiz ekoloji mühit platforması da ABŞ-ın məqsəd və məramları ilə üst-üstə düşür. Həmçinin, Azərbaycanın yaşıl enerji üzrə nəql marşrutu da Şərq-Qərb xətti üzərində qurulub ki, bu da Vaşinqtonun dəstəklədiyi enerji konsepsiyasına uyğundur. Bütün bunlar onu göstərir ki, ABŞ-ın “yaşıl enerji” proqramlarında Azərbaycanla birgə əməkdaşlığı üçün fürsət və mühit formalaşıb.
Məlumdur ki, Azərbaycanın “yaşıl enerji” strategiyasında əsas potensial güc mənbəyi kimi azad edilmiş ərazilərin resursları xüsusi yer tutur. Bu ərazilər Yaşıl Enerji Zonası elan edilib, bölgədə bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə ilə bağlı xarici şirkətlərlə müxtəlif ssenarilər üzərində planlar işlənilir. Mövcud dəyərləndirmələr göstərir ki, Qarabağ və Şərqi-Zəngəzurda bərpa olunan enerji potensialına görə, digər bölgələrdən qat-qat zəngindir. Bu bölgə hidroenerji, külək və günəş enerjisi, termal suların mənbələrinə görə, ölkə üzrə resursların 30-40 faizinə malikdir. Həmin iqtisadi rayonlardan Qubadlı, Zəngilan, Cəbrayıl və Füzuli günəş enerjisinə görə, ən əlverişli potensiala malikdir və enerji gücünün həcmləri 7200 MVt-dan artıq qiymətləndirilir. Artıq Azərbaycan hökuməti ilə BP şirkəti arasında əldə edilmiş razılığa əsasən, Zəngilan-Cəbrayıl zonasında 240 MVt gücündə günəş elektrik stansiyasının tikintisinə hazırlıq işləri görülür və iyul ayında “Şəfəq” layihəsi üzrə günəş elektrik stansiyasının tikinti işlərinə başlanacaq. Aİ-nin “Nobel Energy” şirkəti ilə imzalanmış sazişə əsasən, Cəbrayıl rayonunda 100 MVt gücündə günəş elektrik stansiyasının tikintisi və elektrik enerjisi istehsalı mərkəzi yaradılacaq. Laçın və Kəlbəcərin dağlıq ərazilərində həcmi 2000 Mvt proqnozlaşdırılan külək enerjisi stansiyası layihəsi reallaşmaqdadır.
Aİ şirkətlərinin, eləcə də digər xarici ölkələrin tanınmış enerji konsorsiumlarının azad edilmiş ərazilərdə “yaşıl enerji” layihələrində iştirakına dair razılaşmalar ABŞ şirkətlərinin də bu koalisiyaya daxil olmasını şərtləndirir.
ABŞ şirkətlərinin Azərbaycanın azad edilmiş ərazilərində digər sahələrə investisiya qoyması üçün də imkanlar böyükdür. Hazırda bu ölkənin qeyri-hökumət təşkilatı Marşal Fondu Azərbaycanın ANAMA təşkilatına ərazilər minalardan təmizlənməsi işinə dəstək verir. Bu faktor da amerikalı şirkətlərin ərazilərin minalardan təmizlənməsindən sonra həmin torpaqlarda əsası qoyulan aqrar, aqrar-sənaye, enerji layihələrində təmsil olunmasına stimul verə bilər. Həmçinin, son aylarda Avropanın, Böyük Britaniyanın nüfuzlu şirkətləri azad edilmiş ərazilərdəki potensialı qiymətləndirərək burada icra edilən investisiya layihələrində iştirak üçün təkliflərlə çıxış etməkdədir. Xarici sərmayəlilərin artan bu marağı və Qarabağda intensiv xarakter alan işgüzarlıq, investisiya təşəbbüskarlıqları ABŞ şirkətlərinin də xarici tərəfdaşları ilə birgə eyni cərgədə yer almasında motivasiyaedici rol oynaya bilər. Üstəlik, bərpa olunan enerji sektoruna maraq göstərən Amerika şirkətlərinin bu sahə ilə birbaşa bağlı olan sənaye sahələrində də təmsil olunması imkanları böyükdür.
ELBRUS
