Səbirsizliklə gözlədiyimiz yüklərin içindən çıxan qüsurlu məhsullara, geri qaytarma və dəyişdirmə problemlərinə, yönləndirici şərhlərə, haqsız olaraq vurğulanan məhsullara və internet fırıldaqçılarına qarşı onlayn alış-verişdə məlumatlı olmaq mümkündür.
Böyük bir həyəcanla onlayn sifariş verdiyiniz və günlərlə gəlməsini gözlədiyiniz bağlamdan gözləmədiyiniz bir şey çıxsa necə olacaq? Əminik ki, burada planşet gözlədiyi qutudan xiyar tapan oğlanı xatırlayanlar olacaq.
Onlayn alış-veriş əvvəlkindən daha asandır. Bununla belə, onlayn alış-verişin geniş yayılması özü ilə bəzi problemləri də gətirir.
İstədiyimiz zaman və hər yerdə geniş çeşiddə məhsul və xidmətlərə daxil olmaq bizə vaxta və bəzən də pula qənaət etməyə kömək edir. Bununla belə, səbirsizliklə gözlədiyimiz göndərişlərdəki qüsurlu məhsullar, geri qaytarma və dəyişdirmə ilə bağlı problemlər, aldadıcı şərhlər, haqsız olaraq vurğulanan məhsullar və internet fırıldaqçıları bu təcrübəyə mənfi təsir göstərə bilər.
Publika.az xəbər verir ki, Faktyoxla Lab. bu yazıda mümkün risklərdən və hüquqlarımızdan xəbərdar olmaq üçün onlayn alış-verişdə “savadlı” olmağın yollarından danışacaq.
Onlayn alış-verişdə ilk problem: Fırıldaqçılıq
Onlayn alış-verişin ən böyük qüsurlarından biri, şübhəsiz ki, alıcı və satıcı arasında üzbəüz ünsiyyətin olmamasıdır. İnternetdə bu vəziyyətdən istifadə edən fırıldaqçıların fəaliyyəti artmaqdadır. Xüsusilə, alıcı və satıcıları bir araya gətirən, satış və geri qaytarma prosesinin şəffaf olduğu “Hepsiburada” və “Trendyol” kimi onlayn alış-veriş platformalarından həyata keçirilməyən alışlar istehlakçı üçün təhlükəsizlik zəifliyi yarada bilər.
“Instagram” butikləri son zamanların populyar onlayn alış-veriş məkanları arasındadır. Lakin istehlakçıların bu butiklərlə bağlı şikayətləri səngimək bilmir. Əksər istehlakçılar etibarlı butikləri təqlid edən hesablar və ya məhsul satan, lakin məhsulu göndərməyənlər haqqında şikayətlərini onlayn yayımlayaraq öz hüquqlarını axtarmağa çalışır.
Onlayn alış-verişdə yaşanan problemlər bunlarla məhdudlaşmır. Əksər onlayn mağazalarda satılan məhsullar orijinal və xaricdən gətirilən məhsullar olduğu iddiası ilə satılır. Lakin istifadəçilərin fikrincə, onların əksəriyyətinin həqiqiliyi şübhə altındadır.
Onlayn alış-verişlə bağlı digər problem, almağı düşündüyümüz məhsulla aldığımız məhsul arasında böyük fərqin olmasıdır. Ən çox rast gəlinən problemlərdən biri də odur ki, satıcılar aldadıcı fotoşəkillərdən istifadə edərək məhsulu satıb alıcıya tamam başqa məhsul göndərirlər.
Onlayn alış-verişdə bu fırıldaqlar olduqca yaygındır. Hətta qədər çoxdur ki, bu vəziyyət bir müddət məşhur TikTok trendini ilhamlandırdı.
“Instagram”ın “biznes hesabı” funksiyası etibarlılıq problemini həll edə bilmir. İstənilən profil, hesab parametrlərindən peşəkar hesaba keçməklə biznes hesabına çevrilə bilər.
Bundan əlavə, müəssisələr “Instagram”da mağaza yaratmaq üçün fərqli prosedura əməl etməlidirlər. “Instagram” tərəfindən müəyyən edilmiş "Ticarət Uyğunluğu Tələblərinə " cavab verən müəssisələr şəbəkədə mağaza aça bilər. Bu hesabların fəaliyyəti istehlakçıların rəyləri əsasında vaxtaşırı yoxlanılsa da, saxtakarlığın qarşısını almaq mümkün olmur.
Onlayn alış-veriş zamanı qarşılaşdığımız yanlış məlumatlar alış-veriş təcrübəmizə necə təsir edir?
Saxta fəaliyyətlər onlayn alış-veriş təcrübəsinə mənfi təsir göstərən yeganə amil deyil. Özümüzü fırıldaqçılardan qoruya bilsək də, onlayn alış-veriş zamanı daim rastlaşdığımız və əksər istehlakçıların təbii qəbul etdiyi dezinformasiya birbaşa olaraq istehlakçı hüquqlarının pozulmasına gətirib çıxarır.
İstanbul Vəkillər Kollegiyası İstehlakçı Hüquqları Mərkəzinin üzvü, vəkil Umay Doğan onlayn alış-veriş zamanı qarşılaşdığımız əsas yanlış məlumatları belə sadalayır:
-Yalnız mübadilə, geri qaytarılma: Mübadilə və geri qaytarılma istehlakçıların geri götürmə hüququ çərçivəsində qorunur .
-İlk 3 gündə dəyişmək mümkündür: İstehlakçı heç bir səbəb göstərmədən məhsulu aldıqdan sonra ilk 14 gün ərzində dəyişmək və ya geri qaytarmaq hüququna malikdir.
-Dəyişdirmə və geri qaytarma üçün göndərmə haqqı alıcının hesabınadır: Türkiyədə 1 yanvar 2025-ci il tarixindən qüvvəyə minəcək qanuna əsasən, göndərilən məhsul qüsurludursa, göndərmə haqqını satıcı ödəməyə borcludur.
Qablaşdırma açılıbsa, geri qaytarma qəbul edilmir: Bu, yalnız qablaşdırma açıldıqdan sonra keyfiyyətini itirən, sağlamlıq və gigiyena baxımından geri qaytarılması üçün uyğun olmayan məhsullara aiddir.
Qalın hərflərlə yazılan ifadələr bəzi internet satıcılarının açıqlamalarından və təbii ki, hüquqi tənzimləmələrdən üstün deyil. Hər bir istehlakçı belə geniş yayılmış dezinformasiyaya məruz qalır və bu dezinformasiya çox vaxt onlayn alış-veriş təcrübəsinə mənfi təsir göstərir. İstehlakçı kimi öz hüquq və öhdəliklərindən xəbərsiz olan alıcılar çox vaxt alış-verişlərini satıcıların müəyyən etdiyi qaydalara uyğun həyata keçirməyə məcbur olurlar.
Digər risk- rəqəmsal təhlükəsizlik
Etibarlılığına əmin olmadan vebsaytdan və ya “Instagram” butikindən alış-veriş etmək müxtəlif rəqəmsal təhlükəsizlik riskləri yarada bilər. Məsələn, alış-veriş etməyi planlaşdırdığınız onlayn mağaza saxtadırsa, aldığınız məhsul sizə ümumiyyətlə çatmaya bilər və ya gözlədiyiniz məhsul gəlməyə bilər. Bununla belə, məlumatları şifrələməyən veb saytlardan istifadə edən satıcılarla paylaşdığınız kart məlumatı zərərli məqsədlər üçün istifadə edilə və üçüncü tərəflərlə ötürülə bilər.
