Erməni apostol kilsəsinin Tavuş yeparxiyasının rəhbəri, arxiyepiskop Baqrat Qalstanyanın çağırışı ilə baş nazir Nikol Paşinyanın siyasətinə etiraz edən əhali dünəndən itaətsizlik aksiyasına başlayıb. İrəvanda və digər şəhərlərdə aksiyaya çıxan əhali əsas küçə və prospektləri bağlayıb. Paytaxtda yerləşən “Qələbə” körpüsündə, “Azatutyun” prospektində, eləcə də Tbilisi şosesində hərəkət dayanıb.
Polisin yolu açmaq cəhdləri uğursuzluqla nəticələnib. Bu üzdən, asayiş keşikçiləri onların tələblərinə məhəl qoymayan etirazçıları saxlamağa məcbur olublar.
Bir qrup aksiya iştirakçısı isə səhər saatlarında Eçmiədzindəki 7 saylı orta məktəbin qarşısında ora gəlişi gözlənilən Nikolu boykot etməyə çalışıb. Ancaq az sonra onlar polis əməkdaşları tərəfindən ərazidən uzaqlaşdırılıblar. Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, baş nazir bu il ikinci dəfə həmin məktəbin idman zalında olub.
Maraqlıdır ki, kilsənin dini və inzibati mərkəzinin yerləşdiyi Eçmiədzin şəhərində saxlanılan 6 nəfərin üzərindən silah-sursat aşkar edilib. Bununla bağlı ölkənin daxili işlər nazirliyi məlumat yayıb. Ümumilikdə, dünən qarışıqlıq salmaq istəyən 50-dən çox şəxs saxlanılıb.
Qeyd edək ki, itaətsizlik aksiyası ilə bağlı çağırış B.Qalstanyan tərəfindən mayın 9-da paytaxtın mərkəzi meydanında keçirilən mitinqdə edilib. O, tələbələri mayın 10-dan dərsləri boykot etməyə, rayon və şəhər sakinlərini isə yaşadıqları yerlərdə aksiyalar keçirməyə çağırıb. Arxiyepiskop etiraf edib ki, baş naziri qanuni yollarla devirməyə gücləri çatmır. Buna görə də itaətsizlik aksiyaları ilə məqsədlərinə nail olmaq istəyirlər: “Ermənistan parlamentinin müxalifət fraksiyaları baş nazirin impiçmenti prosesinə başlamağa hazırdır. Amma 20-yə yaxın səs çatışmır”.
Ümumiyyətlə, aksiyalar lokal xarakter daşıyıb. Aksiyalara qatılanların sayının azlığı diqqəti cəlb edib. Buna baxmayaraq, din xadimi adlanan bu şəxs bazar günü 18:30-da yenidən mitinq keçirəcəklərini bildirib və xalqa üz tutaraq aksiyada aktiv iştiraka səsləyib.
Baqratın çağırışına səs verənlərin sayının az olması Ermənistan cəmiyyətinin revanşistləri dəstəkləmədiyinin göstəricisidir. Haylar bununla Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətləri normallaşdırmaq kursu götürmüş N.Paşinyana dəstək verdiklərini, müharibələrdən yorulduqlarını, dinc və əmin-amanlıq şəraitində yaşamaq istədiklərini nümayiş etdirirlər.
Ermənistan–Azərbaycan münasibətlərinin korlanmasına hər zaman “xüsusi töhfə” verən xaricdəki erməni diasporu isə yenə öz əməllərindən qalmır. Dünən Avstraliya və Yeni Zelandiya erməni yeparxiyası “Vətən naminə Tavuş” hərəkatını dəstəklədiyini bildirib. Bu barədə yeparxiyanın ofisinin bəyanatında deyilir. Bəyanatda Ermənistan hakimiyyətinin “birtərəfli güzəştləri” (?) pislənilib. Hökumətdən “güzəşt siyasətinə son qoymaq”, Ermənistanın ərazi bütövlüyünü və xalqın milli hüquqlarını müdafiə etmək tələb olunub.
Onu da qeyd edək ki, mayın 12-də Avropanın 11 ölkəsinin 30-a yaxın şəhərində “Vətən naminə Tavuş” hərəkatına dəstək nümayişləri keçiriləcək. Bu barədə hərəkatın yaydığı məlumatda deyilir. Nümayişlər Belçika, Bolqarıstan, Fransa, Kipr, Danimarka, Yunanıstan, Niderland, İsveç, Böyük Britaniya və digər ölkələrdə baş tutacaq. Bu hadisə Ermənistanla Azərbaycan arasında sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası ilə bağlı uğurla başlanmış prosesə təkcə erməni kilsəsinin və Qarabağ klanının deyil, diasporun da qarşı çıxdığından xəbər verir. Bu üç qüvvə son proseslərdə xüsusi canfəşanlıq nümayiş etdirirlər. Əslində, onlar bununla iki ölkə arasında və ümumiyyətlə, bölgədə sülhün yaranmasına qarşı olduqlarını aşkar şəkildə ortaya qoyurlar.
Ermənistan mediasında isə “Vətən naminə Tavuş” vətəndaş hərəkatının iç üzünü açan, keçmiş hakimiyyət təmsilçilərinin qanunsuz əməllərini ifşa edən yazılar dərc edilməkdədir. “Koçaryanın Ermənistanın müstəqilliyinə və təhlükəsizliyinə qarşı marionetkası” sərlövhəli belə yazıların birində bildirilir ki, Qarabağ klanı, daşnaklar və onların “yemlədiyi” keşişlər – II Qareginin nökərləri ən adi manqurtlardan ibarət cinayətkar dəstədir. Qeyd olunur ki, artıq maskalar yırtılıb, kartlar açılıb: “Arxiyepiskop Baqrat Qalstanyanın “rəhbərlik etdiyi” “Vətən naminə Tavuş” hərəkatını nəzərdə tuturuq. “Rəhbərlik etdiyi” sözünü dırnaq içərisində yazmağımız təsadüfi deyil. Çünki gözlənildiyi kimi, kilsənin xidmətçiləri dağıdıcı qüvvələrin əlində marionetkaya, sözəbaxan, itaətkar alətə çevriliblər. Necə? Bunu izah etməyə çalışacağıq”.
Bildirilir ki, Tavuşdan İrəvana bir din xadiminin başlatdığı teatral yürüş ölkənin ayıq düşüncəli vətəndaşlarına artıq oynanılmış oyun kimi göründü: “Bəli, Baqrat srbazan (yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, “srbazan” erməni apostol kilsəsində tituldur, “müqəddəs, ən müqəddəs” anlamına gəlir – S.H.) indiki hakimiyyətə qarşı olan əhalinin bir hissəsinin diqqətini çəkdi. Başqa necə? Axı o, Azərbaycana “birtərəfli güzəştlərə”, sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyasına qarşı çıxıb, ümumiyyətlə, acı reallığı hələ də qəbul edə bilməyənlərin hissləri ilə məharətlə oynayıb. Bəli, bu reallıq, doğrudan da, acıdır, ürəyimizi parçalayır. Amma başı çiynində olanlar bilirlər ki, İrəvanda hakimiyyətdə kimin olmasından asılı olmayaraq, vəziyyəti ən azı yaxın 10-15 ildə dəyişmək mümkün olmayacaq. Paşinyan olmasın, Qriqoryan olsun. Nə dəyişəcək? “Artsax”ı yenidən fəth etməyə gedəkmi? Bizim buna gücümüz çatarmı? Reallıqda bunu istəyənlərin sayı da o qədər çox deyil. Ən azı, 44 günlük müharibədə mən İrəvanda belələrini görmədim. Sadəcə demaqoqluq, yalançı vətənpərvərlik, bayraq dalğalandırmaq və uca səsli çıxışlar var idi. Amma həmin aksiyaların iştirakçılarından yalnız bir neçəsi hərbi komissarlıqlara gələrək döyüşə gedib. Məğlubiyyətdən sonra onları tapmaq belə mümkün deyil. Hətta, Ermənistanda mövcud hakimiyyətin tam qayğısına qaldığı “artsaxlılar” da döyüşmək arzusu ilə alışıb-yanmırlar. Əgər onlar istəmirlərsə, o zaman bunu kim edəcək? Yeni müharibə bizim üçün daha böyük faciəyə çevriləcək. Çünki indi bizim nə 2020-ci ilə qədər olan gücümüz, nə də beynəlxalq dəstəyimiz var”.
Qeyd edilir ki, buna baxmayaraq, cəmiyyətin bir hissəsi Qalstanyana inanaraq, onun arxasınca getdi. O, tezliklə İrəvanda Paşinyana ultimatumlar verməyə, istefasını tələb etməyə başlayanda hər şey öz yerinə düşdü: “Arxiyepiskop da, onun arxasında duran qüvvələr də öz eqoist maraqlarını güdürlər. Baqrat Qalstanyan daşnak İşxan Saqatelyanı və keçmiş müdafiə naziri Seyran Ohanyanı öpüb bağrına basanda, ruhaniyə kimin rəhbərlik etdiyi məlum oldu. Ohanyanla Qalstanyan arasındakı görüş şəxsən mənim üçün soyuq duş idi. Axı, bu həmin Ohanyandır ki, ordunu şəxsi varlanma vasitəsinə çevirib, onu metodik şəkildə məhv edib, talayıb. Ohanyanla gəzib-dolaşan adamın arxasınca getmək ordumuza, ölkəmizə nifrət etmək deməkdir”.
O da bildirilir ki, Qalstanyan Koçaryanla görüşə gedəndə, nəhayət, hər şey aydınlaşdı. Bəlli oldu ki, bütün bu teatr tamaşası Ermənistanda hakimiyyəti dəyişmək və Azərbaycanla yeni müharibəni başlamaq arzusunda olan ikinci prezident tərəfindən koordinasiya edilib.
Müəllif Tevos Arşakyan oxucularına üz tutaraq yazır: “İndi siz, əziz oxucular, baş verənlərin bütün mənzərəsini başa düşürsünüz. Qarabağ klanı, daşnaklar və onların şirnikləndirdiyi keşişlər – II Qareginin nökərləri ən adi manqurtlardır, onilliklər ərzində bizim və ölkəmizin hesabına zənginləşən cinayətkar dəstədir. Onlar hakimiyyətə qayıtmaq, qənimətlərini geri almaq arzusundadırlar. Və onların hakimiyyətə əsas namizədi qaniçən Robert Koçaryandır. Mayın 9-da meydanda Baqratın sözlərinə qulaq asanlar o dövrü unudublarmı? Siz yenidən Koçaryan–Sarkisyan dəstəsinin zənginləşmə mənbəyinə çevrilmək istəyirsiniz? Onların ölkədə necə vəhşiliklər törətdiklərini və bunu necə ört-basdır etdiklərini unutmusunuz? Əlbəttə, Paşinyan mələk deyil, amma onu Qarabağ klanından olan qatillərlə müqayisə etmək olmaz. Sonda, heç olmasa, özünüqoruma instinktinizi işə salın – əgər sərhədin müəyyənləşdirilməsi prosesi pozularsa, deməli, bizi müharibə gözləyir”.
Göründüyü kimi, Ermənistanda açıq fikirli şəxslər hadisələrin əsl mahiyyətini başa düşür və hayları əvvəlki rejimləri dəstəkləməməyə, yenidən qan tökülməsinin qarşısını almağa çağırırlar. Ancaq Ermənistanda etirazları təşkil edənləri, onları xaricdən dəstəkləyənləri erməni xalqının istəyi və taleyi heç cür maraqlandırmır. Koçaryanın ortaya atdığı keşiş Baqratın davranışlarından bunu aydın görmək olar. Mayın 9-da İrəvan meydanında çıxış edən Baqrat Azərbaycanla razılaşmaların əleyhinə çıxdı, Paşinyanın istefa verməsini tələb etdi. Lakin o, ölkəmizlə münasibətlərə dair alternativ olaraq nə təklif etdiklərini, planlarının nədən ibarət olduğunu açıqlamadı. Çünki alternativ planları yoxdur. Onlar üçün əsas və yeganə məqsəd nə yolla olur-olsun, hakimiyyətə gəlməkdir.
Mövzu üzrə söhbətləşdiyimiz politoloq İlyas Hüseynov bildirdi ki, din xadimi adlanan şəxsin başlatdığı aksiyada siyasi tələblərin irəli sürülməsi nonsensdir. Onun sözlərinə görə, B.Qalstanyan delimitasiya və demarkasiya prosesinə qarşı çıxan, Paşinyan hakimiyyətini devirmək istəyən qüvvələrin əlində alətdir. Onun qanuni yolla seçilmiş hökumət başçısının impiçmentinə çağırış etməsi bunu deməyə əsas verir: “Kilsə Hayastanda hər zaman böyük qüvvə olub, eyni zamanda, onun əlində böyük maddi sərvət cəmləşib. Təsadüfi deyil ki, Ermənistanda kilsəni “dövlət içində dövlət” adlandırırlar. Kilsə bu gün hakimiyyətə qarşı çıxır. Xaricdəki erməni diasporu, daşnaklar, revanşistlər, ayrı-ayrı güc mərkəzləri də bu prosesdə maraqlıdırlar”.
Politoloq hesab edir ki, impiçment istəyi uğurla nəticələnməyəcək. Çünki parlamentdə çoxluq Paşinyanın tərəfindədir: “Paşinyanı mitinqlər yolu ilə də devirmək müşkül məsələdir. Çünki Nikol özü meydandan gəlmiş adamdır. 2018-ci ildə onun tətbiq etdiyi metodu indi etirazçılar sınaqdan çıxarmağa çalışırlar. Paşinyan İrəvana İcevandan yürüş etmişdi, indi Baqrat da eyni üsulu tətbiq edərək İrəvana Tavuşdan gəldi. Görünür, müxalifətdəki siyasi texnoloqlar bu istiqamətdə analiz apararaq, uğur qazanmaq istəyirlər”.
Siyasi ekspert, həmçinin qeyd etdi ki, polisin sanksiyalaşdırılmamış itaətsizlik aksiyaları zamanı güc tətbiq etməsi, bir sıra şəxsləri saxlaması, qarşıdakı günlərdə etirazçıları asayiş keşikçiləri ilə toqquşmaya getməkdən çəkindirəcək amildir.
İ.Hüseynov onu da bildirdi ki, bu, Hayastanın daxilində baş verən hadisədir və Ermənistan hökumətinin Azərbaycanla sülh müqaviləsi imzalamaq, delimitasiya və demarkasiya prosesi aparmaqla bağlı siyasi iradəsinə təsir etməməlidir: “Kəndlər Azərbaycanın nəzarətinə qaytarılmalıdır. Mayın 10–11-də Almatıda Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri görüşüblər. Sülh müqaviləsinin imzalanması istiqamətində müzakirələr davam edir. Düşünürəm ki, bu proses mümkün qədər tez bir zamanda öz həllini tapacaq”.
Səxavət HƏMİD
XQ