Daş dövrü insanları ancaq ət yeməyiblər

Daş dövründə yaşayan icmaların heç də hamısında ət əsaslı pəhriz yoxdur. Yeni tapıntılar Paleo pəhrizi kimi tanınan pəhrizin əsaslarını şübhə altına alır.

Hafta.az-ın “Science Alert”ə istinadən yazdığına görə, paleolit ​​dövründə yaşayan insanların zülalları əsasən heyvanlardan aldıqları uzun müddətdir düşünülsə də, bəzi mütəxəssislər bu gün də insanların bu şəkildə yeməli olduğunu iddia edirlər. Digər tərəfdən, bu dövrün ovçu-toplayıcı icmalarının bəzilərinin bitki əsaslı qidalanmaya sahib olduğu müəyyən edilib.

Təxminən 15 min il əvvəl indiki Mərakeşdə yaşayan İberomaurus icmasından 17 nəfərə aid 25 diş və 7 sümük nümunəsini analiz edən tədqiqatçılar bitki əsaslı pəhrizlə qarşılaşıblar. Alimlər Taforalt mağarasından çıxarılan insan qalıqlarını stabil izotop analizi adlanan üsulla araşdırıblar. İzotop müxtəlif səviyyələrdə neytronları ehtiva edən bir elementin atomları deməkdir.

“Nature Ecology & Evolution” jurnalında bazar ertəsi dərc edilən araşdırmada insanlarda sink izotop nisbətinin eyni bölgədə yaşayan ot yeyən heyvanlara yaxın olduğu müəyyən edilib. Qida yolu ilə əldə edilən sinkin daha çox heyvan mənşəli olduğu düşünülsə də, bu yaxınlıq bir bitki qaynağına işarə edir.

Digər tərəfdən, tədqiqatçılar da bildirirlər ki, bu insanlar tamamilə bitki əsaslı qidalanırdılar, çünki izotop nisbətləri ot yeyən heyvanlarınkına tam uyğun deyildi. Bundan əlavə, Barbar qoyunu və ceyran kimi canlıların qalıqları üzərində kəsilmiş izlər bəzi heyvanların yemək üçün kəsildiyi ehtimalını artırır. Araşdırmanın aparıcı müəllifi Zinəb Moubtahic deyir: “Təhlillərimiz kənd təsərrüfatından əvvəlki əhalinin pəhrizi haqqında anlayışımızı dəyişdirir, bu ovçu-toplayıcı qrupların qida rasionlarına əhəmiyyətli miqdarda bitki maddəsi və yabanı bitkilər daxil etdiyini göstərir”.

İzotop nümunələri hansı bitki növlərinin istehlak edildiyini göstərməsə də, bölgədə palamut, püstə, şam qozası, yabanı yulaf və paxlalılar kimi bitki qalıqlarının olması İberomaurusiya icmasının nə yediyi barədə fikir verir. Ərazidən çıxarılan daşlar da yaxınlıqda bitkilərin emal edildiyini göstərir.

Tədqiqatın həmmüəllifi Klervia Jaouen deyir: "Bitkilər Taforaltda bütün fərdlər üçün əsas protein mənbəyi olmasa da, kənd təsərrüfatından əvvəlki əhalinin pəhrizində bitkilərin bu qədər yüksək nisbətini sənədləşdirmək qeyri-adidir. Bu, yəqin ki, ilk dəfədir izotop üsullarından istifadə edərək Paleolit ​​pəhrizində bitki əsaslı komponentin bu səviyyəsi sənədləşdirilir”.

Tədqiq olunan nümunələrdən birinin 6-12 aylığında ölən körpəyə aid olması da bu dövrdə süddən kəsilmə vərdişlərinə işıq salır. Körpənin sümüklərindəki izotop nümunələrinə görə, uşaq kiçik yaşda süddən kəsilib və bitki mənşəli qidalar qəbul etməyə başlayıb. Alimlər araşdırmalarında bu tapıntını belə izah edirlər: “Bu, süddən kəsilmək üçün uyğun qidaların məhdud olması səbəbindən uzun ana südü ilə qidalanmanın norma olduğu ovçu-toplayıcı cəmiyyətlərlə ziddiyyət təşkil edir”.

Yeni araşdırma Paleolit ​​dövründə yaşayan insanların çox miqdarda ət istehlak etdiyinə dair tapıntıları tamamilə təkzib etməsə də, yemək vərdişlərinin bölgədən bölgəyə fərqli ola biləcəyini vurğulayır. "Bu dövrdə hər kəs üçün standart pəhriz olduğunu düşünmürəm, bu, ətraf mühitdən asılıdır. İnsanlar yemək vərdişlərində möhkəm və çevikdirlər", - Moubtahic deyir.

Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, İberomaurus xalqının bitki qidalarından asılılığı müxtəlif amillərlə, o cümlədən yeməli bitki növlərinin bolluğu və bəlkə də iri ov heyvanlarının azalması ilə bağlı ola bilər.