Ermənistanda hərbi qiyam və çevriliş ssenarisi önə çıxır: Qarabağ klanı ordunu İrəvanın "işğal"ına çağırır

Rəsmi İrəvan kütləvi etiraz dalğasının yatırılmasına nail olmazsa, növbəti mərhələdə ordunun siyasi proseslərə daha fəal şəkildə qoşulma ehtimalı olduqca yüksəkdir... Paşinyan hakimiyyəti nə qədər Qərbdən dəstək almış olsa da, Köçəryan-Sarkusyan klanına daha yaxın olan orduya müqavimət göstərmək şansından uzaqdır...

Ermənistanda ölkədaxili situasiya maksimum səviyyədə gərginləşib. İndi bu ölkədə bütün sahələr üzrə qarışıqlıq hökm sürür. Hətta son vaxtlar Paşinyan hakimiyyəti ölkədaxili situasiyaya nəzarət etməkdə çətinlik çəkir. Yəni, Ermənistanda mövcud olan siyasi-ictimai böhran hazırda yalnız dərinləşmə istiqamətində inkişaf edir. Və belə bir situasiyanın tezliklə Ermənistanı ölkədaxili xaosa düçar edə biləcəyi də qətiyyən istisna deyil.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Ermənistanda baş qaldırmış siyasi-ictimai böhranın əsas səbəb kimi, Azərbaycanla sərhəd bölgəsində delimitasiya və demarkasiya prosesinin başlanılması göstərilir. Ermənistanın radikal-revanşist siyasi dairələri bu prosesə qarşı çıxır, onu əngəlləməyə cəhd edir. Əsas arqumentləri isə məzmun etibarilə məntiqsiz və absurd xarakter daşıyır. Və bu baxımdan, erməni radikalların sərhəd delimitasiya prosesini sadəcə, kütləvi iğtişaşlar üçün bəhanə olaraq, istifadə etməyə çalışdıqları qətiyyən şübhə doğurmur.

Onu qeyd etmək lazımdır ki, hazırda Ermənistan ərazisi təxminən savaş poliqonunu xatırladır. Çünki Ermənistanın Azərbaycanla sərhəd olan və delimitasiya prosesinə start verilən Tovuş bölgədə başlayan kütləvi etiraz dalğası paytaxt İrəvan da daxil olmaqla, bütün ölkə ərazisinə yayılıb. Erməni radikallar Ermənistanın daxili və dövlətlərarası magistral yollarını bloklamağa çalışırlar. Əsas məqsəd Ermənistanda idarəedilməz daxili situasiyanın yaradılmasına nail olmaqdır.

Böyük ehtimalla Ermənistanda indiki situasiya hələ uzun müddət davam edə bilər. Çünki Azərbaycan-Ermənistan sərhədlərində delimitasiya və demarkasiya prosesi hələ yeni başlayıb. Tezliklə bu proses daha da inkişaf edəcək və yeni istiqamətlər alacaq. Rəsmi İrəvan Azərbaycana aid bütün kəndləri və əraziləri geri qaytarmalı olacaq. Və belə anlaşılır ki, əslində, Paşinyan hakimiyyəti bu prosesin mümkün qədər sürətlə aparılmasına qarşı deyil.

Məsələ ondadır ki, Paşinyan hakimiyyəti Azərbaycanla sərhədlərin dəqiqləşdirilməsini müəyyən mənada, Ermənistanın təhlükəsizlik maraqlarını əsas təminatı hesab edir. Rəsmi İrəvan artıq vurğulayıb ki, Ermənistana kənardan heç kim yardım göstərməyəcək. Ona görə də, sərhədlərin delimitasiyası Ermənistanın təhlükəsizliyinin təmin edilməsi yeganə çıxış yoludur. Buna qarşı çıxan erməni radikallar isə hazırda Ermənistanı növbəti dağıdıcı müharibə təhlükəsi ilə üzləşdirməyə cəhd göstərirlər. Çünki sərhədlərin delimitasiyasından imtina məhz növbəti müharibəyə legitim səbəblər yaratmaq deməkdir.

Ancaq nə qədər qəribə də olsa, erməni radikal-revanşistlər bu sadə reallığı ya anlamırlar, ya da anlamaq istəmirlər. Onlar kütləvi etiraz aksiyaları ilə Paşinyan hakimiyyətinə təzyiq göstərərək, sərhədlərin delimitasiya prosesinin dayandırılmasını tələb ediblər. Halbuki, indiki situasiyada kütləvi etiraz aksiyaları heç nəyi dəyişə bilməz. Erməni radikallar hələ ötən əsrin 90-cı illərində olduğu kimi, kütləvi etiraz aksiyaları ilə öz hədəflərinə çata biləcəklərinə ümid bəsləyirlər. Halbuki, dövr dəyişib, onların təzyiq göstərə bildikləri keçmiş SSRİ artıq çoxdan dəyişib. Və bu metod artıq effektiv deyil.

Rəsmi Bakı üç-beş erməni radikalının etiraz edib, Ermənistanda yolları bağladığına görə Azərbaycan ərazilərini geri qaytarmaq niyyətini təxirə salmaz. Ermənistanda baş verən daxili qarşıdurmalar rəsmi İrəvanın problemidir. Üstəlik, bu etiraz dalğası Paşinyan hakimiyyətinə də delimitasiya prosesindən yayınmaq imkanı açmır.

Çünki rəsmi İrəvanın Azərbaycana təsir mexanizmləri mövcud deyil. Eyni zamanda, erməni radikalların davranışları beynəlxalq siyasi dairələr üçün də heç bir əhəmiyyət daşımır. Hər halda, ABŞ, Avropa Birliyi və Rusiya da daxil olmaqla, Qərb siyasi dairələri delimitasiya prosesinə başlanmasını alqışladıqlarını rəsmən bəyan ediblər. Və bu baxımdan, erməni radikalların beynəlxalq siyasi dairələrdən dəstək almaq şansı yoxdur.

Böyük ehtimalla Ermənistanı ölkədaxili xaosa sürükləyən erməni radikallar da bütün bu reallıqları anlayırlar. Ona görə də, hesab etmək olar ki, əslində, onların əsas hədəfi delimitasiya prosesini əngəlləmək deyil. Onlar bu prosesə qarşı çıxmaqla, ölkədə siyasi böhranı dərinləşdirmək, ardınca isə Paşinyan hakimiyyətinin devrilməsi üçün real situasiya yaratmaq məqsədi güdürlər. Və hətta bəzi məlumatlara görə, bu, Paşinyan hakimiyyətinin devrilməsi üçün son şans kimi də dəyərləndirilir.

Bütün bunları nəzərə aldıqda, erməni kilsəsinin Paşinyan hakimiyyətinə qarşı kütləvi etiraz aksiyalarında əsas siyasi-ideoloji mərkəz rolunu öz üzərinə götürməsi qətiyyən təəccüblü deyil. Erməni kilsəsi hazırda Ermənistan cəmiyyətini açıq mətnlə Paşinyan hakimiyyətini devirməyə çağırır. Bəzi məlumatlara görə, erməni katalikos son vaxtlar davamlı olaraq, keşişlərə əhalinin kütləvi etiraz aksiyalarına qoşulmasını təmin etmək barədə təlimatlar verib. Və erməni keşişlərə kütləvi aksiyalarda daha fəal iştirak etmək tapşırılıb.

Göründüyü kimi, erməni kilsəsi Paşinyan hakimiyyətinin devrilməsi üçün bütün resurslarını artıq hərəkətə gətirib. Bu Ermənistanda kilsəsinin fəal şəkildə siyasi mübarizəyə qoşulması anlamına gəlir. Üstəlik, bu prosesdə kilsə erməni diasporundan maliyyə dəstəyi də alır. Yəni, kilsə və diaspor hazırda Paşinyan hakimiyyətinə qarşı ittifaq qurub. Və Ermənistanda dövlət çevrilişi üçün qəti qərar verilmiş kimi görünür.

Ancaq Ermənistan cəmiyyətinin mövqeyi hələlik Paşinyan hakimiyyətinin devrilməsinə yetərli olacaq səviyyədə sərt deyil. Çünki yerli əhali dövlət çevrilişindən sonra hakimiyyətə məhz Qarabağ klanının qayıda biləcəyindən də ehtiyatlanır. Ermənistan cəmiyyətində Köçəryan-Sarkisyan klanının hakimiyyətə qayıtmasını istəyənlər o qədər də çox deyil. Xüsusilə də, baş nazir Nikol Paşinyanın hakimiyyətə gəlişindən sonra nisbətən güclənməyə imkan tapmış orta təbəqə Qarabağ klanına müqavimət göstərir. Və Paşinyan hakimiyyətini dəstəklədiyini biruzə verir.

Bütün bunları nəzərə aldıqda, Paşinyan hakimiyyətinin gələcək taleyi məhz Ermənistan ordusunun tutacağı mövqedən asılı vəziyyətə düşmüş kimi görünür. Çünki əgər, hərbi dairələr erməni radikalları dəstəkləyərsə, Ermənistanda dövlət çevrilişinin reallaşa biləcəyi qətiyyən istisna deyil. Erməni kilsəsi və Qarabağ klanı hazırda ordunun kütləvi etiraz dalğasına cəlb olunmasına cəhdlər göstərir.

Hətta son günlər məhdud sayda erməni hərbçinin aksiyaçılara qoşulduğu barədə məlumatlar mövcuddur. Bunu real təhlükə kimi qəbul edən Paşinyan hakimiyyəti dərhal həmin hərbçilərə qarşı cinayət işi açmaqla, eyni mövqedə olanlara sərt cəzalar barədə açıq mesaj verdi. Yəni, Ermənistanda hələlik hərbi qiyam təhlükəsinin qarşısı alınmış kimi görünür. Halbuki, kütləvi etiraz dalğası yatırılmazsa, növbəti mərhələdə ordunun siyasi proseslərə daha fəal şəkildə qoşulma ehtimalı hələ də aktualdır.

Bu, o deməkdir ki, Ermənistan hazırda hərbi qiyam üzərindən dövlət çevrilişi təhlükəsi ilə qarşılaşıb. Yəni, Ermənistan ordusu hər an paytaxt İrəvana doğru hərəkət edərək, situasiyanı dəyişə bilər. Və bu baxımdan, Paşinyan hakimiyyəti nə qədər Qərbdən dəstək almış olsa da, Köçəryan-Sarkusyan klanına daha yaxın olan orduya müqavimət göstərmək şansından uzaqdır.

Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat" Media Qrupu