Avropanın süqutu - ANALİTİK

Fransa prezidenti “Qoca qitə”nin ölümü ilə bağlı xəbərdarlıq etdi

Fransa prezidenti Emmanuel Makron Sorbonna Universitetində Avropanın gələcəyi ilə bağlı çıxış edib. Əsas tezislər onun “ABŞ-ın vassalı” olmadığını göstərə biləcək Avropanın yaradılması zərurətindən qaynaqlanıb. Qarşıya qoyulan vəzifə müdafiə sektorunda Avropa əməkdaşlığını bütün təzahürləri ilə gücləndirməkdir. Bu arada, çıxışın fonunu Aİ rəhbərliyinin arxasında “güclü Avropa”nın tərəfdarı olan prezident Makronun Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyeni əvəz etmək üçün Avropa liderləri ilə danışıqlar apardığına dair fikirlər dolaşır.

"NATO-nun beyin ölümü" etirafı da daxil olmaqla, hakimiyyəti illərində bir çox yüksək səviyyəli bəyanatlar verən Fransa prezidenti Emmanuel Makron peyğəmbərlik edib: “Növbəti illərdə zəifləmə, hətta məcburi köçürmə riskləri böyükdür. Biz ayıq olmalıyıq, Avropa ölümcüldür və hər an ölə bilər”. Prezident öz çıxışında nəinki Köhnə Dünya üçün mümkün apokaliptik ssenarisindən danışıb, həm də müttəfiqlərinə fəaliyyət planı təklif etməyə hazır olduğunu nümayiş etdirib. Əsas tezislər ondan ibarət olub ki, Avropanın ABŞ-dan strateji və texnoloji müstəqilliyinə ehtiyacı var. Makronun sözlərinə görə, avropalılar göstərməlidirlər ki, onlar heç vaxt ABŞ-ın vassalı olmayıblar və dünyanın digər regionları ilə müstəqil dialoq aparmağa hazırdırlar. Emmanuel Makron Rusiya Federasiyasını da onların sırasına daxil edərək deyib: “Təhlükəsizlik sistemimiz Ukraynadakı münaqişə bitdikdən sonra Rusiya ilə qonşuluq münasibətləri qurmağa kömək edəcək”.

Prezident xüsusilə qeyd edib ki, biz ümumi təhlükəsizlik sisteminin bərpası üçün şərt olan Avropanın etibarlı müdafiəsi konsepsiyasına üstünlük verməliyik. Önümüzdəki aylarda mən bütün tərəfdaşlarımızı bu Avropa Müdafiə Təşəbbüsünü yaratmağa dəvət edəcəyəm ki, bu, ilk növbədə strateji konsepsiya olmalıdır və bundan sonra müvafiq imkanlar əldə edəcəyik”. Makronun deyib ki, “Fransanın müdafiə strategiyasının mərkəzində” nüvə hücumunun qarşısının alınması dayanır ki, bu da bütün Avropa qitəsi üçün “müdafiənin ən mühüm elementi”dir. Məhz bu etibarlı müdafiə sayəsində biz bütün Avropadakı tərəfdaşlarımızın gözlədiyi təhlükəsizlik təminatlarını yarada biləcəyik. O, raketdən müdafiə sisteminin inkişafı, ümumavropa hərbi akademiyasının yaradılması, müdafiə sektorunda öz istehsal proqramının işlənib hazırlanması və davamlı şəkildə maliyyələşdirilməsi, həmçinin kibertəhlükəsizlik kimi “yeni münaqişə zonalarına” investisiyaların artırılması zərurəti haqqında danışıb.

Zəif, ləng və səmərəsiz Avropa

2017-ci ilin sentyabrında da Makron Sorbonnada eyni mövzuda tələbələr qarşısında çıxış edib. Həmin vaxt da Fransa lideri “Avropanın çox zəif, ləng və səmərəsiz olduğunu” söyləyib və onu necə gücləndirmək üçün bir sıra təkliflər irəli sürüb. İqtisadiyyatı stimullaşdırmaq üçün ümumavropa tədbirlərinə əlavə olaraq, o, təklif edib ki, təhlükəsizlik siyasəti sahəsində “ümumi strateji mədəniyyət”, 2020-ci ilə qədər ümumi Avropa çevik reaksiya qüvvələri yaratmaq, habelə ümumi müdafiə büdcəsi və ümumi hərbi doktrina təsdiq etmək lazımdır. Həmin çıxışdan 7 il keçir, amma Makronun ideyaları hələ də həyata keçməyib.

Bu arada, media diqqəti onun çıxışına dəvət edilən Fransa parlamentarilərinin Makronun Avropanın yenidən qurulması ilə bağlı ikinci çıxışını dəyərləndirə bilməmələrinə yönəldib. Prezidentin Sorbonna səfəri Avropa Parlamentinin Strasburqda keçirilən sessiyasının yekun gününə təsadüf edib və bu sessiyada, büdcəyə düzəlişlər, Aİ sərhədlərində nəzarətlə bağlı sənədlərə səsvermə keçirilib. Rusiya Federasiyasında keçirilən prezident seçkilərinin nəticələri də müzakirə mövzularından olub.

“Güclü Avropa”nın tərəfdarı olan Fransa prezidentinin Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyeni əvəz etmək üçün Avropa liderləri ilə gizli danışıqlar aparması faktı ortaya çıxıb. Bloomberg-in mənbələrə istinadən verdiyi məlumata görə, prezident Makron Aİ ölkələrinin nümayəndələri ilə İtaliyanın keçmiş baş naziri və Avropa Mərkəzi Bankının keçmiş sədri Mario Draqinin xanım fon der Leyen vəzifəsinə namizədliyini müzakirə edib. Martın əvvəlində Avropa Xalq Partiyasının qurultayında Ursula fon der Leyen ikinci müddətə Avropa Komissiyasının rəhbəri vəzifəsinə rəsmi olaraq namizəd göstərilib. Bununla belə, artıq mətbuatda onun yenidən seçilməsinə zəmanət verilmədiyinə dair nəşrlər dərc olunub. Beləliklə, “Politico” Avropa rəsmilərinə istinadən Ursula fon der Leyenin ikinci müddətə seçiləcəyinə dair şübhələrini dərc edib. Çünki o, getdikcə səhvlərə görə tənqid olunur.

Makron baş nazirlərlə, o cümlədən İtaliyanın baş naziri Giorgia Meloni ilə AB-də Mario Draqi kimi texnokrat liderin olması imkanını müzakirə edib. Bloomberg onu da qeyd edib ki, prezident Makron Ursula fon der Leyenə təzyiq göstərmək və “gələcəkdə ondan güzəşt ala bilmək” üçün Avropa Komissiyasının hazırkı rəhbərinin dəyişdirilməsi ilə bağlı gizli məsləhətləşmələrə başlamaq istəyib. Ancaq sensasiya cəmi bir neçə saat davam edib. Bloomberg, İtaliya hökumətinin başçısına yaxın mənbələrə istinadən, öz məlumatlarını təkzib edib. Bəzi KİV-lərdə Fransa prezidenti Emmanuel Makronun baş nazir Giorgia Meloni ilə Aİ rəhbərliyinin gələcək yenilənməsini müzakirə etdiyi iddia edilən məlumatlara gəlincə, bu, tamamilə əsassızdır. Dəfələrlə vurğulandığı kimi, İtaliyanın baş naziri hesab edir ki, Aİ rəhbərliyində gələcək siyasi postların tərkibi ilə bağlı istənilən təmas və müzakirələr yalnız Avropa Parlamentinə seçkilərdən sonra baş tuta bilər.

Bu arada, Avropa Parlamentinə iyunda keçiriləcək seçkilər ərəfəsində prezident Makron və onun Renessans blokunun populyarlığının azalması kontekstində seçicilərin etimadını bərpa etmək üçün yeni yollar axtarır. Belə ki, media prezident Makronun triatlon və üzgüçülük yarışlarını əhatə edəcək qarşıdan gələn Yay Olimpiya Oyunları zamanı Sena çayında üzməyə hazır olacağı barədə yeni bəyanatından sitat gətirib. “Seinadakı su soyuq, lakin təmiz olacaq. Mən bunu şəxsən sübut edə bilərəm”, - deyə cənab Makron söz verib. Hazırda Parisdə əlverişsiz ekoloji vəziyyətə görə Sena çayında üzməyə qadağa qoyulub.

Avropa üçün SOS

Makronun sözlərinə görə, Avropa həm Vaşinqtonun, həm də Pekinin "qlobal ticarət qaydalarına hörmət etmədiyi" bir mühitdə öz yerini tapmalıdır. Fransa lideri Çin və ABŞ-da bir sıra sənayelərin subsidiyalaşdırılmasının nəticəsi olan haqsız rəqabət probleminə işarə edib. Makronun çıxışında xarici siyasət mövzularının üstünlük təşkil etməsi təsadüfi deyildi. Bu, bir çox fransızları narahat edir. Bu, qismən miqrasiya problemi, qismən də Rusiya-Ukrayna və Yaxın Şərq münaqişələri ilə bağlıdır. Millətçi partiyanın lideri Marin Le Penin reytinqinin artması da Makronu narahat edir. Makronun rəqibləri ölkənin dünya miqyasında rolunun gücləndirilməsi zərurətinə müraciət edir və qeyri-qanuni miqrasiya ilə mübarizə üçün ən radikal tədbirlər təklif edirlər. Sorğulara əsasən, Le Penin 2027-ci ildə keçiriləcək növbəti prezident seçkilərində qalib gəlmək üçün real şansı var. Makron artıq onlara qarşı duruş gətirə bilməyəcək. Bununla belə, Le Pen, atası kimi, demək olar ki, bütün siyasi karyerası boyunca prezidentliyə iddialı olsa da, hakimiyyət iddiasından əl çəkmir.

Digər tərəfdən, solçu qüvvələrin nüfuzu artmaqda davam edir. Bir çox fransızlar əhalinin qocalması fonunda pensiya islahatlarının zəruri olduğunu bilsələr də, seçicilərin bir hissəsi Beşinci Respublikada daha erkən pensiyaya çıxmağı təşviq edən pensiya sisteminin qorunub saxlanması ideyasını dəstəkləyirlər. Sosialistlərin reytinqlərinin artması onların nailiyyətləri ilə deyil, daha çox makronistlərin zəifliyi ilə bağlıdır. 2019-cu ildə Avropa Parlamenti seçkiləri öncəsi çıxışı ilə Makron tendensiyanı dəyişdi və səsvermənin nəticələrinə görə fərq 8-9%-dən 1%-ə düşdü. Onun indi bunu edə biləcəyi şübhəlidir. İndi Makron artıq gənc və naşı siyasətçi hesab edilmir və onun daxili siyasi məsələlərdə reytinqini artırmaq üçün resurslar əsasən tükənib. Hökumətin təşəbbüsləri parlamentdə müqavimətlə üzləşir. Həmçinin, gənc Qabriel Attalın baş nazir təyin edilməsi ilə kabinet dəyişikliyinin effekti heç olmadı. Makron üçün təhlükələrdən biri də Li Penin Avropa Parlamentinə seçkilərdə uğur qazanacağı təqdirdə növbədənkənar parlament seçkilərinə start veriləcəyidir.

Makron Avropanı ABŞ-dan asılı olmayan bir güc kimi yaratmağa çağırmağa çalışır. Bu, xarici auditoriyadan daha çox daxili auditoriya üçün bir oyundur. Polşa və ya Baltikyanı ölkələrin ona dəstək verəcəyi ehtimalı azdır. Əksər Avropa ölkələri hələ də ABŞ-a, hətta sağçı qüvvələrə də diqqət yetirir.

V.VƏLİYEV